ژن‌های خوب همه جا هستند

اين جملات شايد به‌صورت ناخودآگاه بيان شده باشند، اما در عين حال بيان‌كننده حقيقتي عميق از جامعه ايران هستند كه بايد به آن توجه كرد. نمونه‌اش «برداشتن سهم از سفره انقلاب» و اخيراً ماجراي «ژن‌هاي خوب» است. اگر جامعه‌شناسان و روزنامه‌نگاران ده‌ها ساعت وقت صرف مي‌كردند، عبارت‌هايي از اين بهتر براي توضيح جامعه ايران پيدا نمي‎كردند. زيرا اين عبارت‌ها فقط بيانگر وضعيت گويندگان اين عبارت‌ها نيست، بلكه بيان‌كننده وضعيت كلي جامعه ماست. به‌عبارت ديگر، مسئله دقيقاً اين است كه نوعي «نابرابري فرصت‌ها» در كشور به‌وجود آمده كه آثارش را در همه جا مي‌بينيم: در برخورداري اطلاعاتي، مالي، سياسي و فرهنگي. پديده‌اي كه سال‌هاست به‌عنوان آقازادگي مشهور شده است. با اين همه، تا حالا فرض بر اين بود كه اين انقلاب بود كه به انقلابيون اعتماد كرد و فرصت داد كه در ساختارهاي مديريتي وارد شوند، تجربه‌هاي اقتصادي بكنند، در عرصه‌هاي هنري و فرهنگي كسي شوند و ...، اما، اكنون نسل بعدي اين امر را نه موهبتي از جانب انقلاب كه حاصل توانايي، ذكاوت و در يك كلام «ژن» خوب خود مي‌داند! اشتباه نكنيم، عده‌اي از اين افراد واقعاً هم توانايي‌هايي شخصي دارند كه يا از خودشان است و يا از پدرانشان به ارث برده‌اند، اما استناد به ژن يك ايدئولوژي است و همين ايدئولوژي است كه خطرناك است. به‌عبارت ديگر، كسي خود را مرهون انقلاب و كشور نمي‌داند، بلكه مرهون ژن‌هاي خوب خودش مي‌داند.

بنابراين، اين نسل خودش را مرهون كسي نمي‌داند، بلكه از ژن خودش تشكر مي‌كند كه خوب است، اما مسئله اين است كه مگر ژن خوب در ايران كم بوده و يا كم هست؟ چشم بگردانيد افرادي را كه داراي ژن و استعداد خوب هستند، در همه جا مي‌بينيد. اخيراً يكي از همين ژن‌خوب‌ها رخت از دنيا بر بست و رفت. چيزي كه ما به آن نياز داريم و بيش از پيش ضرورت آن احساس مي‌شود، شكل‌گيري يك نظام فرصت‌هاي اجتماعي مبتني بر شايستگي اجتماعي است و نه مبتني بر آقا‌زادگي و ژن‌هاي خوب. بنابراين، نگارنده اين سطور بر آن است كه آقازادگي مرحله اول نابرابري فرصت‌ها و ژن‌هاي خوب مرحله دوم اين نابرابري‌هاست. آنچه در مرحله اول از طريق تعبير نادرست از وابستگي به انقلاب به‌دست آمده بود، اكنون به توانايي و ظرفيت خود افراد نسبت داده مي‌شود و خود را مرهون هيچ‌چيز و هيچ‌كس نمي‌داند و دست آخر يك هشدار ديگر هم وجود دارد. اين ژن‌هاي خوب متأسفانه در همه جناح‌ها و گروه‌هاي سياسي وجود دارد؛ چه اعلام بكنند و چه اعلام نكنند. انگشت اتهام را فقط به يك شخص يا گروه نشانه نرويم، ژن‌هاي خوب در همه جا وجود دارد!